İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK HÜKÜMDARLIK SEMBOLLERİ
İslamiyet öncesi Türk devletlerinde hükümdarlık, Tanrı tarafından verilen kutsal bir görev olarak kabul edilmiştir. Bu inanç, Türk hakanlarının otoritesini meşrulaştırmak için kullanılan çeşitli sembollerle desteklenmiştir. Bu semboller, hükümdarın kudretini, devletin gücünü ve ilahi bir meşruiyetle yönetildiğini ifade ederdi. İşte İslamiyet öncesi Türk hükümdarlık sembollerinin detaylı bir incelemesi:
1. Otağ (Çadır)
Tüm çadırları kapsamamaktadır, sadece Kağana ait olan çadır hükümdarlık sembolüdür (alametidir). Bu çadır diğer çadırlara oranla daha büyük ve daha gösterişlidir. Genelde tüm çadırların merkezindeki çadırdır. Kağana ait çadırın kapısı doğu tarafına bakmaktadır. Bunun nedeni güneş doğudan doğduğu için doğunun kutsal sayılmasıdır.
2. Örgin (Taht)
Örgin, Kağana ait süslü ve gösterişli büyük koltuktur. Hükümdarlık sembollerinden (alametlerinden) en önemlileri arasındadır. Örgine hükümdardan başka hiç kimse oturamazdı.
3. Berge (Kamçı)
Çoğunlukla sopa benzeri bir nesnenin bir ucuna kalın ip veya sırım (ince ve esnek deri parçası) eklenerek yapılmış dövme, vurma ve kontrol aletidir. Günümüzdeki kırbaçlara çok benzemektedir. Hükümdarın kullandığı kamçı hükümdarlık sembolü (alameti) olarak kullanılmıştır.
4. Tuğ (Sancak)
İslamiyet öncesi hükümdarlık sembollerinden (alametlerinden) biri olan Tuğ, uzun bir odunun ucunu atkuyruğundan alınan kıllarla süsleyerek flama şeklinde yapılır. Bayrak yerine de kullanılır. Ordu ve askeri birliklerin önünde taşınarak orduya yol gösterir.
5. Kılıç
Genelde düz olan bıçaktan daha uzun, iki tarafı keskin, ucu sivri, metalden yapılmış çok etkili bir silahtır. Kın denilen kılıf içinde saklanırdı. Kağana ait olan kılıcın sapı genelde işlemeli ve gösterişliydi. Kağana ait kılıç önemli hükümdarlık sembolleri arasında yer almıştır.
6. Kama (Bıçak, Hançer)
İslamiyet öncesi Türk devletlerinde silah olarak kullanılan bıçağa kama denmekteydi. Kamaların ucu çok sivri ve iki tarafı da keskindir. Kağana ait olan kamanın kabzası genelde işlemeli, süslü ve gösterişlidir.
7. Yay
Yay, ok atmak için kullanılan, iki ucu arasına esnek olan bir ip veya tel gerilmiş eğri çubuktur. Yaylar ağaçlardan ya da metalden yapılmaktadır. Kağana ait olan yay da hükümdarlık sembolleri arasındadır. Kağana ait olan yay özel olarak yapılmaktaydı. Yay hükümdarlık sembolü (alameti) olarak kullanılmasına rağmen ok hükümdarlık sembollerinden değildir.
8. Bayrak
Türk devletlerinde bayrak en önemli bağımsızlık sembollerinden (alametlerinden) biriydi. Bayrak, devletin bağımsızlığını da simgelemekteydi.
9. Nevbet (Davul)
İlk Türk devletlerinde hükümdarlık sembolü (alameti) olan nevbet, davul anlamına gelir. Nevbet, saltanat çadırının önünde o devrin devlet bandosunun (mızıkasının) orduya ve halka konser vermesi demektir. Nevbet (Davul) çalınması aynı zamanda savaşın ve seferin başlamasına da işaret etmekteydi.
10. Kur (Kemer)
İlk Türk devletlerinde hükümdarlık alameti (sembolü) olan Kur, askeri kemer anlamına gelmektedir. Hükümdara ait olan Kur; süslü, gösterişli ve özenle yapılırdı. Türklerde “kur” adı verilen askeri kemerlerin tasarımları ve üzerinde asılı olan şekiller, o askerin hangi rütbede olduğunu anlamamız açısından epey önemlidir.
11. Yarlığ (Kağan Emri, Buyruk)
Türk devletlerinde Kağanın emirlerine Yarlığ denmekteydi ve Yarlığ hükümdarlık sembolleri (alametleri) arasında yer almaktaydı.
12. Sorguç (Kotuz)
Türklerde hükümdarlık sembolü (alameti) olan sorguç, başın ön tarafına takılmış tüy veya püskül şeklinde süstür. Sorguç, doğrudan başa takılabileceği gibi, miğfer ya da başlığın üstüne de takılabilirdi. Birçok hükümdar sorguç takmıştır.
13. Toy (Eğlence, Şölen, Ziyafet)
Toy, hükümdarın halkına eğlence düzenleyip ziyafet vermesidir. Eski Türk devletlerinde Kurultaya da Toy denmiştir.
14. Ordu
Ordu da hükümdarlık sembolü (alameti) olarak kullanılmıştır. Ancak burada bahsedilen ordu, askeri birlik olan ordu değildir. Hükümdarlık sembolü olan Ordu, Kağanın oturduğu yer yani devletin merkezidir.
Notlar:
- Türk devletlerinde ok, hükümdarlık sembolleri (alametleri) arasında değildir. Ok yalnızca bağlılık sembolü olarak kullanılmıştır.
- İslamiyet öncesi hükümdarlık alametleri (sembolleri) arasında para, hutbe, cülus, hilat, çetr ve tıraz bulunmamaktadır.
İslamiyet öncesi Türk hükümdarları, çeşitli semboller aracılığıyla yönetim otoritelerini pekiştirmişlerdir. Bu semboller yalnızca hükümdarın gücünü göstermekle kalmaz, aynı zamanda devletin sürekliliğini ve meşruiyetini de ifade ederdi. Tuğ, taht, otağ, kılıç ve kurultay gibi unsurlar, Türk kağanlarının yönetim anlayışını ve siyasi düzenini oluşturan temel taşlar arasında yer almıştır. Bu semboller, günümüzde bile Türk kültüründe etkisini sürdürmektedir.
